Վիրաբուժական կամ մեխանիկական դեղնուկ. ներկայացնում է Քանաքեռ-Զեյթուն ԲԿ-ի վիրաբուժական կլինիկայի ղեկավար, դոցենտ՝ Իգոր Գևորգյանը
Վիրաբուժական դեղնուկը հաճախ հանդիպող հիվանդություն է, որի մասին մարդիկ շատ քիչ տեղեկատվություն գիտեն: Դա է պատճառը, որ հիվադները շատ հաճախ վիրաբույժին դիմելու փոխարեն, դիմում են ինֆեկցիոնիստի, թերապևտի և արյան փոխներարկման ինստուտի մասնագետների:
Ի՞նչ է վիրաբուժական դեղնուկը, ի՞նչ կլինիկական ախտանշաններ է ունենում և ինչպես է բուժվում, այս և այլ հարցերի մասին «Victoria health news»-ը զրուցել է «Քանաքեռ-Զեյթուն» ԲԿ-ի վիրաբուժական կլինիկայի ղեկավար, որովայնային վիրաբույժ, բ.գ.թ. Իգոր Գևորգյանի հետ:
Ի՞նչ է վիրաբուժական դեղնուկը և որո՞նք են առաջացման պատճառները
- Դա հիվանդություն է, որի ժամանակ նկատվում է տարբեր էթիոգիայի մեխանիկական վիրաբուժական դեղնուկ: Ամենից հաճախ հանդիպող դեղնուկը լինում է լեղաքարային հիվանդության ժամանակ, երբ քարերն անցնում են լեղապարկից դեպի ընդհանուր լեղածորան և փակում այն: Ստացվում է մեխանիկական արգելք, ինչը թույլ չի տալիս, որ լեղին իր ճանապարհով անցնի դեպի 12 մատնյա աղիք: Փոքր տրամաչափի քարերը շատ վտանգավոր են, որովհետև դեղնուկի պատճառ են դառնում:
Բայց լինում են դեպքեր, երբ հեռացված լեղապարկով մարդկանց մոտ՝ լեղածորանի մեջ քարեր են առաջանում, որոնք հանգեցնում են դեղնուկի։ Օրինակ, վիրահատությունից հետո՝ մինչև 1 տարի, եթե կրկին ցավեր են լինում, ասում են, որ դա մնացորդային ցավեր են: Այսինքն՝ կարող է մնացել են այդ քարերը: Եթե վիրահատությունից հետո 1 տարուց ավելի է անցնում և ծորաններում ոչինչ չի հայտնաբերվում, դրանք լինում են նորաստեղծ քարեր, որոնք լինում են տարբեր չափսերի: Նշեմ, որ լեղածորանը նորմայում լինում, է մինչև 0.6 -0.8 մմ, իսկ քարերի առկայության ժամանակ նրա տրամագիծը կարող է հասնել մինչև 2-3 սմ-ի, այն մեծանում է գրեթե 3-ից 4 անգամ:
Առաջացման պատճառներից է ասկարիդների առկայությունը։ Վերջիններս անցնում են 12 մատնյա աղիքից և դառնում արգելք լեղու հոսքի համար:
Կարող է լինել լյարդի տարբեր վնասվածքներից հետո. երբ արյունը լցվում է ընդհանուր լեղածորանի մեջ (հեմոբիլիա), այդ ժամանակ արյունը ծորանների մեջ մակարդվում է և հանգեցնում դեղնուկի:
Պատճառ կարող են լինել հենց ծորանների ուռուցքները: Այդ ուռուցքները աճում են դեպի լուսանցք և կրկին արգելում լեղու հոսքը: Լյարդում կարող է լինել էխինոկոկ կամ աբսցես, որը բացվում է ոչ թե արտաքին ազատ որովայնի խոռոչ, այլ ծորանների մեջ՝ առաջացնելով դեղնուկ:
Դեղնուկի պատճառ կարող են լինել մեծացած ավշային (լիմֆատիկ) հանգուցները՝ թե՛ ուռուցքային, թե՛ բորբոքային գենեզի, մեծ ուռուցքի կամ լիմֆատիկ հանգույցների առկայությունը լյարդի դրունքի շրջանում։ Քարերից հետո ամենահաճախը լինում է Ֆատերյան պտկիկի ուռուցքները։ Ֆատերյան պտկիկը գտնվում է 12 մատնյա աղիքի մեջ, որտեղ բացվում է ընդհանուր լեղածորանը և ենթաստամքոսային գեղձի ծորանը: Այդ ուռուցքները շատ հաճախ լինում են չարորակ և կարող են դեղնուկի առաջացման պատճառ դառնալ:
Կան նաև մի խումբ պատճառներ, որոնք կոչվում են յատրոգեն լեղուղիների վնասվածքներ, այսինքն՝ վիրահատության ժամանակ բժիշկների կողմից վնասումներն են: Պատահում է, որ, օրինակ, ստամքոսի վիրահատության ժամանակ հիվանդը մի 2 օր անց դեղնում է, որը կապված է Ֆատերյան պտկիկի վնասման հետ։ Առաջանում է նաև լեղածորանների վիրահատության ժամանակ, երբ բորբոքված է լինում ընդհանուր լեղածորանը: Դրա համար նախապես պետք է տեսնել ընդհանուր լեղածորանը, նոր հեռացնել լեղապարկը:
Դեղնուկի ժամանակ հիվանդի մոտ ի՞նչ կլինիկական ախտանշաններ են լինում
-Ուռուցքների ժամանակ շատ դժվար է: Հիվանդը ընդհանուր գանգատներ ունի՝ թուլություն, ախորժակի բացակայություն, որոշ ժամանակ սկսում է նիհարել, ուտելիքի հանդեպ, հատկապես մսի, զզվանք է ունենում և հետո սկսում է դեղնել: Եթե ունեցել եք ուժեղ ցավային նոպա, որից 2-3 օր հետո դեղնում եք, խոսում է այն մասին, որ լեղապարկում քար ունեք, որն ընկել է ընդհանուր լեղածորանի մեջ:
Լյարդից դուրս են գալիս աջ ու ձախ լյարդային ծորանները, միանալով դառնում են ընդհանուր լյարդային ծորան, որին միանում է լեղապարկի ծորանը և այդ ընդհանուրը, որը բացվում է դեպի 12 մատնյա աղիք, կոչվում է ընդհանուր լեղածորան կամ խոլեդոխ: Բացի լեղապարկային ծորանից, մնացած բոլոր ծորանները երբ որ փակվում են՝ հանգեցնում են դեղնուկի:
Եթե տրավմա է և հիվանդը դեղնում է, պետք է մտածել, որ արյուն է լցվել այդ ծորանների մեջ: Հայաստանում 10-15 տոկոս դեպքերում խոլեցիստիտները ուղեկցվում են մեխանիկական դեղնուկով։
Ինչպե՞ ս կարելի է հայտնաբերել դեղնուկը վաղ շրջանում և ի՞նչ հետազոտություններ են արվում
-Առաջինը անամնեզն է: Ճիշտ ախտորոշման 30-40 տոկոսը՝ հիվանդի պատմության մանրամասն հավաքագրումն է: Հիմա կան տարբեր թեստեր, որոնք վերցնում են չարորակ և բարորակ ուռուցքների համար, որոնց միջոցով որոշվում է կա ուռուցք, թե՝ ոչ: Որոշվում է բիլիռուբինի քանակը արյան և մեզի մեջ: Կան բիոքիմիական տարբեր հետազոտություններ: Բայց հիմա մեզ շատ օգնում են սոնոգրաֆիկ հետազոտությունները: Սոնոգրաֆիայի ժամանակ կարելի է որոշել լեղածորաններում կա՞ արգելք, թե՝ ոչ։ Կարևոր է համակարգչային շերտագրումը, էնդոսկոպիկ գաստրոդուոդենոսկոպիան, անհրաժեշտության դեպքում ռետրոգրադ խոլանգիոպանկրեատոգրաֆիան։
Ինչպե՞ս են բուժում դեղնուկը
-Պարզ է, որ վիրահատական ճանապարհով: Եթե մեկ քար է, շատ մեծ չի կամ թարախային խոլանգիտ է, էնդոսկոպիստները կարող են բացել լեղու ճանապարհը հեռացնելով քարը: Այս ձևը կոչվում է ներքին դրենավորում: Արդեն երկար տարիներ է, որ էնդոսկոպիստները կատարում են էնդոսկոպիկ վիրահատություններ, եթե ծորանում կա խցանող քար: Նախկինում վիրաբույժները բաց վիրահատությամբ էին անում, իսկ հիմա էնդոսկոպիստները հիվանդին քնեցնում են 15 րոպե, կատարում են կտրվածք Ֆատերյան պտկիկի վրա և հեռացնում քարը, հոսք տալիս թարախին, էխինոկոկին, հեռացնում ասկարիդները:
Դեղնուկը մեծ հասակում հանգեցնում է լյարդ-երիկամային անբավարարության, որովհետև լյարդը այլևս ինքնուրույն չի կարողանում ֆիլտրել:
Կա վիրահատության մի տեսակ՝ բիլիոդիգեստիվ անաստամոզի ձևավորում (լեղուղիների և աղիների միջև բերանակցում): Այս ձևն հաճախ կիրառում ենք ուռուցքների ժամանակ կամ ընդհանուր լեղածորանի շատ լայնացման ժամանակ:
Եթե Ֆատերյան պտկիկում առկա է ուռուցք, շրջանցելով արգելքը , լեղու արտահոսքը ապահովելու նպատակով կատարվում է այդ վիրահատությունը։
Ուռուցքների դեպքում կատարվում են նաև ռադիկալ վիրահատություններ՝ պանկրեատոդուոդենալ մասնահատում:
Լապարասկոպիկ վիրահատությունները ոչ միշտ են կատարվում: Խստագույնս հետևում ենք ցուցումներին և հակացուցումներին:
Հետվիրահատական շրջանը
-Դեղնուկների ժամանակ կարելի է անել պլազմոֆերեզ, արյան ուլտրամանուշակագույն ճառագայթում։
Հիմա շատ կան դեղամիջոցներ, որոնք օգնում են հիվանդներին շուտ ապաքինվել դեղնուկների ժամանակ: Այսօրվա բժշկությունը տարեցտարի է զարգանում, հատկապես վիրաբուժությունը:
Ավարտելով, կուզեմ ընդգծել, որ վիրաբուժական դեղնուկը անբուժելի հիվանդություն չի, պարզապես այս խնդրի լուծման համար մարդիկ պետք է ժամանակին դիմեն համապատասխան մասնագետի:
Նշենք նաև, որ «Քանաքեռ-Զեյթուն» ԲԿ-ի վիրաբուժական կլինիկայի կազմի մեջ մտնում է 8 առանձին վիրաբուժական բաժանմունք՝ ընդհանուր վիրաբուժական, վիրաբուժական-անոթային, պրոկտոլոգիական, դիաբետիկ ոտնաթաթի և անոթային վիրաբուժության, պլաստիկ վիրաբուժության, գինեկոլոգիական, վնասվածքաբանական, քիթ-կոկորդ-ականջաբանական և դիմածնոտային: Վիրաբուժական կլինիկայում կատարվում են բոլոր մեծ և փոքր ծավալի վիրահատությունները: